Denizli’nin Çivril ilçesine bağlı Yakacık Mahallesinde ayçiçeği ekili arazide 31 Ağustos’ta obruk oluşmuştu. 10 metre çapında 5 metre genişliğinde oluşan obruk, hasattan bir gün sonra oluşması olası bir faciayı engellemişti. Obrukla ilgili olarak Pamukkale Üniversitesi Jeoloji Bölümü ile Jeoloji Mühendisleri Odası Denizli Şubesi tarafından rapor hazırlandı. Prof. Dr. Mehmet Özkıl, Doç. Dr. Barış Semiz ve Dr. Suat Taşdelen tarafından hazırlanan raporda obruğun neden oluştuğu ve alınması gereken kurallar hakkında bilgilere yer verildi.
OBRUK NEDEN OLUŞTU
Raporda obruğun oluşumu ile ilgili şu bilgilere yer verildi:
Jeolojik konum
KD-GB uzanımlı Çivril-Balkan Grabeni (Şekil 2) GD ve KB’da sol yanal verev faylarla sınırlandırılmıştır (Gürbüz vd., 2012). KB’da fayın yükselen bloğunda Menderes Masifi’nin mermer ve şistleri yüzeyler. Havza dolgusu tabanda çakıltaşları, üste doğru kumtaşı-kiltaşı-killi kireçtaşı ve marnlarla temsil edilir.
Obruk oluşumu
Obruk, CO2’ce zengin yeraltı sularının hareketi sırasında karbonatlı kayaçları eritir ve yeraltı boşlukları (mağaralar) ve daha ileri aşamada ise bu yeraltı boşluklarının tavanının çökmesi sonucu obrukları meydana gelir (Canik ve Çörekçioğlu, 1985). Obrukların oluşumunda arazinin kaya türü ve litolojik özellikleri, yeraltı suyunun akım yönü; yeraltı suyunun ve kayacın kimyasal bileşimi ile etkilidir.
Ülkemizde obruk oluşumu en fazla Orta Toroslar’da ve Konya Ovası’nda görülür.
Konya Ovası’ndaki obruklar, o bölgedeki Neojen istifinin killi-marnlı gölsel kireçtaşlarında zaman zaman meydana gelen çökmeler sonucu ortaya çıkmıştır. Konya Ovası’nda obruk oluşumunda yeraltı suyunun bünyesinde bulunan volkanik kökenli CO2 ve diğer asidik gazların önemli çözündürme etkisi ve tektonik yapının önemi vardır (Canik ve Çörekçioğlu, 1985).
Ayrıca yapılan çalışmalarda tarımsal sulama amacıyla yer altı sularının aşırı derecede çekilmesi, obruk oluşum sürecini hızlandırdığı düşünülmektedir.
Çivril-Baklan Grabeni’nin jeolojik haritası (Gürbüz vd., 2012, Şekil 3’den). Obruk oluşumu kırmızı okla işaretlenmiştir.
Yakacık obruğu nasıl oluştu?
Yakacık obruğu kiltaşı-killi kireçtaşı ve marnlarla temsil edilen Neojen yaşlı göl istifinin üst kısmında meydana gelmiştir. Obruğun meydana geldiği nokta, Baklan-Çivril Grabeni’ni KB’dan sınırlayan KD-GB uzanımlı verev atımlı faya çok yakındır (Şekil 2). Obruk oluşan alanda özel şahısların ve DSİ’nin sondaj kuyuları bulunmaktadır. Yörede yıllar içinde yeraltı su seviyesinin düştüğü yerel halk tarafından dile getirilmiştir.
Sonuç olarak Yakacık obruğu, fay zonuna yakın bir noktada, Neojen yaşlı gölsel kireçtaşlarında gelişmiştir. Obruk oluşumuna yeraltında çözünmeye bağlı gölsel kireçtaşlarında gelişmiş olan yeraltı boşluğunun tavanının çökmesi neden olmuştur. Yöredeki sondajlardan yapılan yeraltı suyu çekiminin de obruk oluşum sürecini hızlandırdığı düşünülmektedir.
Jeoloji Mühendisleri Odası Denizli Şubesi olarak uyarıyoruz…
Yer altı su kullanımının artması ve su seviyesinin düşmesine bağlı olarak obruk oluşumlarında artma olabileceği düşünülmektedir. Bölgedeki tarımsal faaliyetler için yeraltından çekilen toplam su miktarının hızla azaltılması ve denetim altına alınması gerekmektedir.
